Osho –
Tín Tâm Minh – Sách về cái Không
Chương
6: Cố gắng tới vô mục đích
Sống trong Đạo Lớn không dễ cũng
không khó, nhưng những người với quan điểm giới hạn thì sợ hãi và do dự: họ càng
vội vã nhanh hơn, họ càng đi chậm hơn, và việc níu bám không thể bị giới hạn;
thậm chí bị gắn bó với ý tưởng về chứng ngộ cũng là đi lạc lối.
Để cho mọi thứ theo đường riêng của
chúng và sẽ không có việc tới lẫn việc đi.
Tuân theo bản tính của mọi thứ (bản
tính riêng của ông), và ông sẽ bước đi một cách tự do và không rối loạn.
Khi ý nghĩ ở trong tù túng thì chân
lí bị che khuất, vì mọi thứ u ám và không rõ ràng, và việc thực hành đánh giá nặng
nề chỉ đem lại phiền phức và chán ngắt.
Ích lợi gì có thể đưa ra được từ phân
biệt và tách biệt?
Nếu ông muốn đi theo con đường Đạo
duy nhất, đừng không thích ngay cả thế giới của giác quan và ý tưởng.
Quả thực, chấp nhận chúng một cách đầy
đủ là đồng nhất với chứng ngộ thực sự.
Người trí huệ cố gắng theo vô nỗ lực
nhưng kẻ ngu xuẩn lại tự xiềng xích mình.
Có một pháp, chân lí, luật, không nhiều;
phân biệt nảy sinh từ nhu cầu níu bám của người dốt nát.
Tìm kiếm tâm trí với tâm trí phân biệt
là sai lầm lớn nhất trong các sai lầm.
Có nhiều điều
hay trong lời kinh này. Và đối với người tìm kiếm, chúng không chỉ hay mà còn
là nền tảng và bản chất nữa - bởi vì Tăng Xán không phải là nhà thơ, ông ấy là
nhà tiên tri. Bất kì điều gì ông ấy nói cũng đều mang tính thơ ca của cái vô hạn,
nhưng đấy không phải là vấn đề. Bất kì khi nào một người đã chứng ngộ nói, bất
kì điều gì người ấy nói đều mang tính thơ ca, và hay. Ngay cách người ấy hiện hữu,
bất kì điều gì bắt nguồn từ âm vang của người đó, đều mang theo hương thơm của
người đó. Nhưng đó không phải là vấn đề. Đừng bị lạc vào trong thơ ca, bởi vì
thơ ca thuộc vào hình dạng mà chân lí thì vô hình.
Cách thức Tăng
Xán nói về mọi thứ đều hay và thi vị, nhưng nhớ, chớ bị lạc vào chất thơ của
ông ấy. Chớ bị lạc trong chất thơ của Upanishad, của Gita, của những lời của
Jesus. Trong bản thân nó hình dạng là đẹp nhưng đấy không phải là vấn đề. Đi
vào trong điều là nội dung, không phải là bình chứa.
Với người tìm
kiếm, nội dung mới là bản chất, và hiểu nội dung là trở thành nó - bởi vì không
có chân lí bên ngoài hiểu biết. Trong thực tế, bản thân hiểu biết là chân lí.
Nói rằng qua hiểu biết bạn sẽ đạt tới chân lí là sai, bởi vì không có chân lí
ngoài hiểu biết.
Hiểu biết là
chính chân lí. Bạn hiểu... bạn đã trở thành chân lí. Chân lí không ở nơi nào đó
chờ đợi bạn để xảy ra; chính là qua hiểu biết của bạn mà nó sẽ được lộ ra - lộ
ra bên trong bạn.
Những lời hướng
dẫn này của Tăng Xán là để dành cho người tìm kiếm, và mọi từ đều rất, rất có ý
nghĩa.
Sống trong Đạo
Lớn không dễ cũng không khó...
Bất kì khi nào
có mục tiêu, điều đó đều có thể là dễ hay khó. Điều đó tuỳ thuộc vào nơi bạn hiện
hữu, khoảng cách bao xa giữa bạn và mục tiêu, liệu đó là đường cái hay bạn phải
du hành dọc theo đường mòn trên đồi. Nó có phải là con đường được vạch bản đồ,
được đánh dấu hay bạn phải tìm ra con đường của riêng mình?
Nếu có mục tiêu
thì điều đó sẽ hoặc dễ hoặc khó. Điều đó còn tuỳ... liệu bạn đã đi trên con đường
đó trước đây hay không. Con đường đã được biết rồi sao? - điều đó sẽ dễ dàng. Nếu
con đường còn chưa được biết tới, sẽ khó khăn. Bạn có phải là người thạo du
hành không? Điều kiện thể chất của bạn, điều kiện tinh thần của bạn, sẽ làm cho
nó hoặc dễ hoặc khó.
Nhưng chân lí
không phải là mục tiêu chút nào, cho nên làm sao nó có thể là dễ hay khó?
Có những người
nói chân lí là rất, rất khó. Họ đang nói điều gì đó hoàn toàn dốt nát. Có trường
phái đối lập nói, “Chân lí là dễ dàng - chẳng có vấn đề gì cả. Chỉ phải hiểu và
nó sẽ dễ dàng.” Họ cũng đang nói điều gì đó không đúng. Và cả hai điều này đều
có thể được hiểu bởi tâm trí. Khó? - tâm trí có thể tìm ra kĩ thuật và cách thức
và phương tiện, và điều đó có thể được làm thành dễ dàng.
Ba nghìn năm
trước đây việc du hành là khó khăn. Bây giờ điều đó gần như dễ dàng như mọi thứ
khác: bạn đơn giản ngồi vào trong máy bay và chẳng làm gì cả, chỉ nghỉ ngơi. Và
trước lúc bạn uống xong chén trà, bạn đã tới nơi. Nếu mục tiêu là khó khăn, nó
có thể được làm thành dễ dàng.
Đó là điều
Maharishi Mahesh Yogi cứ thuyết giảng ở phương Tây: rằng ông ấy đã tìm ra kĩ
thuật với tốc độ phản lực. Nếu mục tiêu là khó khăn thế thì, tất nhiên, nếu bạn
du hành bằng xe bò kéo thì sẽ rất, rất khó khăn, còn nếu bạn du hành bằng máy
bay phản lực thì sẽ dễ dàng.
Nhưng có mục
tiêu không? Đó là điểm then chốt của vấn đề. Nếu nó là mục tiêu ở đâu đó, xa
xa, thế thì có khả năng tạo ra cách thức, phương tiện, phương thức dễ dàng.
Nhưng nó có phải là mục tiêu không?
Tăng Xán nói nó
không phải là mục tiêu, vậy làm sao nó có thể dễ hay khó được? Và nếu nó không
phải là mục tiêu, làm sao có thể có cách thức cho nó? Và nếu nó không phải là mục
tiêu, làm sao có thể có phương pháp và kĩ thuật để đạt tới nó? Không thể được!
Ông ấy nói nó không dễ không khó, bởi vì nó không phải là mục tiêu chút nào.
Sống trong Đạo
Lớn không dễ cũng không khó...
Thế thì Đạo Lớn
này là gì vậy? Đạo Lớn này là bản tính của bạn - bạn đã là nó rồi! Đó là lí do
tại sao nó không phải là mục tiêu. Nó không định là cái gì đó trong tương lai.
Không cần thời gian cho nó xảy ra. Bạn bao giờ cũng đã ở trong nó rồi, nó đã là
đấy rồi. Bạn là mục tiêu, bạn tồn tại trong mục tiêu. Bạn không thể tồn tại bên
ngoài nó được, không có khả năng nào để đi ra ngoài nó. Dù bạn có lang thang
nhiều đến đâu đi chăng nữa bạn cũng không thể nào đi ra khỏi nó được. Dù bạn đi
tới đâu bạn cũng đem theo Đạo bên trong mình. Nó là bản tính bẩm sinh của bạn. Nó không thể thiếu được, bạn không thể gạt nó
sang bên và quên mất nó. Bạn đã ở đó rồi bởi vì ở đây tức là ‘ở kia’. Bạn không
cần nhìn vào tương lai: bạn đơn giản ở đây và bạn thấy nó.
Tìm kiếm và bạn
sẽ lỡ. Đừng tìm, chỉ hiện hữu, và nó có đó. Và bạn sẽ cười bởi vì nó bao giờ
cũng có đó rồi - chỉ bởi vì việc tìm kiếm của mình mà bạn mới làm lỡ nó. Chỉ bởi
vì bạn đã quá vội vàng nên bạn không thể nhìn vào bên trong.
Sống trong Đạo
Lớn không dễ cũng không khó, nhưng những người với quan điểm giới hạn thì sợ
hãi và do dự: họ càng vội vã nhanh hơn, họ càng đi chậm hơn, và việc níu bám
không thể bị giới hạn; thậm chí bị gắn bó với ý tưởng về chứng ngộ cũng là đi lạc
lối.
Để cho mọi thứ
theo đường riêng của chúng và sẽ không có việc tới lẫn việc đi.
Bạn là Đạo và bạn
là mục tiêu, và không có khoảng cách giữa bạn và mục tiêu. Bạn là người tìm kiếm
và bạn là cái được tìm kiếm; không có khoảng cách giữa người tìm kiếm và cái được
tìm kiếm. Bạn là người tôn thờ và bạn là cái được tôn thờ. Bạn là đệ tử và bạn
là thầy. Bạn là phương tiện và bạn là mục đích: đây là Đạo Lớn.
Điều đó bao giờ
cũng có sẵn cho bạn. Chính khoảnh khắc này bạn đang trong nó. Thức tỉnh, và bạn
đang trong nó. Ngủ, bạn vẫn còn trong nó, nhưng bởi vì bạn ngủ nên bạn không thể
thấy nó được. Và thế thì bạn bắt đầu tìm kiếm.
Bạn giống như
người say đang tìm nhà riêng của mình, hỏi điều gì đó ở ngay trước mắt bạn.
Nhưng mắt lại không trong trẻo - chúng đầy những ý kiến, phân biệt, chúng đầy
những lời nói và lí thuyết. Đó là lí do tại sao cái nhìn của bạn bị mờ, nếu
không thì bất kì cái gì bạn tìm cũng đang ở ngay trước bạn.
Người Hindu có
phương pháp nhìn vào chỏm mũi: chỉ ngồi im lặng và nhìn vào chỏm mũi và không
làm gì cả. Mọi người cười, bởi vì ngu xuẩn làm sao! Điều gì sẽ xảy ra từ nó?
Nhưng ý nghĩa bị lỡ rồi. Người Hindu đang nói nó ở ngay trước bạn thôi, ngay
trước chỏm mũi vậy. Im lặng và nhìn vào chỏm mũi và đừng dính líu tới bất kì
suy nghĩ nào... và bỗng nhiên nó có đó - giống như chỏm mũi vậy, bao giờ cũng ở
trước bạn.
Và đây là cái
hay của chỏm mũi: dù bạn có đi đâu, nó bao giờ cũng đi trước bạn. Bạn đi đúng,
nó có đó; bạn đi sai, nó có đó. Là tội nhân, nó ở phía trước; là thánh nhân, nó
ở phía trước. Bất kì điều gì bạn làm - trồng cây chuối, trong tư thế shirshasan
- nó đều có đó ngay trước bạn. Ngủ, nó có đó; thức, nó có đó.
Đây là ý nghĩa
của việc nhìn vào chỏm mũi, bởi vì dù bạn làm bất kì cái gì, bạn cũng không thể
nào để nó ở bất kì chỗ nào khác hơn phía trước này. Khoảnh khắc bạn di chuyển,
nó đã di chuyển rồi. Chỉ nhìn vào chỏm mũi bạn sẽ hiểu rằng chân lí là ở ngay
trước bạn. Dù bạn tới đâu, nó cũng tới cùng bạn; dù bạn đi đâu nó cũng đi cùng
bạn. Bạn không thể lỡ nó, cho nên không có vấn đề về việc tìm nó. Phải hiểu rằng
bạn đã không bỏ lỡ nó... Nhưng nhìn xem: thông thường bạn chẳng bao giờ nhìn
vào chỏm mũi, bởi vì bạn đang nhìn vào các thứ khác, bạn đang quan tâm tới các
thứ khác. Bạn chưa bao giờ nhìn vào chỏm mũi cả.
Người Hindu có
một lí thuyết hay khác. Họ nói khi một người bắt đầu nhìn vào chỏm mũi, thì cái
chết ở gần; trong vòng sáu tháng người ấy sẽ chết. Khi một người bắt đầu nhìn
vào nó mà không cố gắng để thấy nó - dù người ấy đang làm gì thì người ấy cũng
cứ thấy chỏm mũi mình - trong vòng sáu tháng người ấy sẽ chết.
Điều này có cái
gì đó trong nó. Bởi vì bạn trở nên nhận biết về chỏm mũi chỉ khi tất cả các ham
muốn của bạn, tất cả các đối thể của ham muốn, đều đã trở thành vô ích. Bạn
không còn năng lượng để đi vào ham muốn nữa, cái chết đang tới gần. Bạn vô năng
lượng đến thế, mọi sinh lực đã tàn tạ. Bạn không thể đưa mắt nhìn, bạn không thể
chạy theo các ham muốn và mục tiêu... cuộc sống đang tàn tạ. Trong khoảnh khắc
cuối này chẳng cái gì còn lại ngoại trừ việc nhìn vào chỏm mũi. Đây là một ý
nghĩa.
Ý nghĩa khác,
và lớn lao hơn, là: bất kì khi nào một người có thể nhìn vào chỏm mũi mình, người
ấy sẽ làm chết đi thế giới giới này. Một sinh thành mới, bởi vì người ấy đã
nhìn vào phía trước bản thân mình với sự sáng tỏ. Thế giới này biến mất, cuộc sống
này biến mất. Người ấy là chết khi có liên quan tới tuổi già của người ấy. Người
ấy là một sinh linh mới, đó là tái sinh. Bây giờ không có việc tới và việc đi nữa.
Người ấy đã đạt
tới - chỉ bởi việc nhìn vào chỏm mũi thôi sao? Vâng, bởi vì toàn bộ câu hỏi là:
làm sao nhìn vào phía trước chứ không phải sang hai bên. Bởi vì chân lí là ở
phía trước bạn, nó không thể khác được. Nó không dễ cũng chẳng khó.
Vấn đề không phải
là ở nỗ lực, cho nên làm sao nó có thể dễ hay khó được? Đấy là vấn đề về thức tỉnh,
không phải vấn đề về nỗ lực. Đấy không phải là vấn đề về làm điều gì đó. Làm, bạn
sẽ mất nó, bởi vì bạn sẽ trở nên bị thu hút trong việc làm. Nếu bạn làm điều gì
đó, nó sẽ dễ dàng hay khó khăn.
Đấy là vấn đề về
vô làm. Làm sao vô làm có thể dễ dàng hay khó khăn? Vô làm hoàn toàn vượt ra
ngoài thế giới của việc làm. Nó chỉ là hiện hữu! Làm sao hiện hữu lại có thể
khó hay dễ? Hiện hữu đơn giản có đấy. Đó là Đạo Lớn. Toàn bộ nỗ lực là để đi tới
hiểu ra và thấy chỏm mũi, chỉ nhìn với đôi mắt trong trẻo ra phía trước bạn.
... nhưng những
người với quan điểm giới hạn thì sợ hãi và do dự: họ càng vội vã nhanh hơn, họ
càng đi chậm hơn,
Điều đó có vẻ
mâu thuẫn nhưng nó đang xảy ra cho mọi người. Đây là điều đã xảy ra cho bạn. Bạn
càng đi nhanh hơn, bạn lại càng chậm hơn. Sao vậy? Bởi vì bạn đi mà không thấy
phía trước, và mục tiêu đang đó! Bạn càng di chuyển nhanh hơn, bạn càng đi lạc
lối nhanh hơn.
Nếu ai đó nhìn
vào tốc độ của bạn thì bạn là nhanh, nhưng nếu ai đó nhìn vào điều bạn đang bỏ
lỡ, thì bạn là người chậm. Bạn càng đi nhanh, bạn lại càng là người chậm. Đừng
đi đâu cả! Chỉ ở đây - và ngay lập tức bạn đạt tới. Không khoảng cách nào phải
du hành qua và không thời gian nào phải được siêu việt lên. Chỉ cần ở đây! Làm
cho bây giờ và ở đây trở thành câu mật chú của bạn, và bạn chẳng cần cái gì
khác cả. Ở đây và bây giờ. Đừng đi đâu cả, dù nhanh hay chậm.
Chuyện đã xảy
ra:
Một cậu nhỏ tới
trường rất, rất muộn. Nó bao giờ cũng tới trường muộn. Cô giáo giận lắm và cô ấy
nói, “Lại muộn nữa à? Lần nữa con đi muộn mà thậm chí còn muộn hơn cả hôm qua nữa!
Cô đã bảo đi bảo lại con rồi. Con chẳng chịu nghe lời!”
Đứa trẻ nói,
“Nhưng khó lắm. Trời mưa bên ngoài cô thấy đấy, và đường thì toàn bùn trơn đến
nỗi con mà bước một bước tới trường thì con bị trượt lại hai bước. Đường trơn đến
nỗi con càng cố đi nhanh hơn, thì con càng tới chậm hơn. Thực tế con phải đi
theo chiều ngược lại: một bước đi lên và hai bước lùi lại.”
Cô giáo nói,
“Con cũng láu cá đấy, như thế thì làm sao con tới được?”
Đứa trẻ này
nói, “Con chỉ bắt đầu bước về nhà thôi, đấy là cách thức.”
Bạn cũng đang
trên con đường trơn tuột nơi bạn đi càng nhanh, tốc độ lại càng chậm - bởi vì bạn
đang đi xa ra. Nếu ai đó nhìn vào mục tiêu, thế thì bạn đang đi lạc lối. Tốc độ
của bạn là nguy hiểm, nó chống lại mục tiêu, bởi vì chẳng cần gì tới tốc độ cả.
Bạn chỉ đơn giản dừng lại và nhìn.
Mọi người tới
tôi và họ nói, “Khi nào thì chúng tôi sẽ chứng ngộ? Khi nào?” Nếu tôi nói, “Bây
giờ,” họ không thể tin được tôi. Và tôi bảo bạn, bây giờ đấy. Nếu bạn bỏ lỡ cái
bây giờ này, thì có cái bây giờ khác - nhưng bao giờ cũng là bây giờ. Không có
thời gian khác.
Bất kì khi nào
điều đó xảy ra, nó sẽ xảy ra trong bây giờ, và bất kì khi nào nó xảy ra thì nó
sẽ xảy ra tại đây. Tại đây và bây giờ không phải là hai từ, cũng giống như thời
gian và không gian không phải là hai từ. Einstein đã dùng một từ mới: ‘không thời
gian’.
Ông ấy tạo ra một
từ từ hai từ này, ‘không thời gian’, bởi vì ông ấy đã thấy một cách khoa học rằng
thời gian không là gì ngoài chiều thứ tư của không gian, cho nên không cần dùng
hai từ này.
Và tại đây và
bây giờ cũng không phải là hai từ. Hàng nghìn năm trước Einstein, các nhà huyền
môn như Tăng Xán đã biết tới điều đó. Nó chính là ‘bây giờ ở đây’. Hai từ này
được nối lại với nhau, chúng là một, bởi vì bây giờ chẳng có gì ngoại trừ một
chiều của tại đây - chiều thứ tư. ‘Bây giờ ở đây’ là một từ.
Và bất kì khi
nào điều đó xảy ra, nó sẽ xảy ra tại bây giờ ở đây. Nó chỉ có thể xảy ra bây giờ,
không cần phải chờ đợi! Nhưng bạn do dự và sợ hãi - điều đó tạo ra vấn đề.
Ý nghĩa của sợ
hãi là gì? Đâu là tình huống bên trong khi bạn sợ hãi? - bạn muốn nó, và bạn
không muốn nó nữa. Đây là tình huống của tâm trí sợ hãi: người ấy muốn đi và
người ấy không muốn đi bởi vì người ấy sợ. Người ấy muốn đi nhưng người ấy lại
không chắc chắn, do dự.
Jesus bao giờ
cũng dùng từ ‘sợ’, nhiều lần, ngược với đức tin. Ông ấy chưa bao giờ dùng từ
‘không tin’, ‘không tin cậy’ để ngược với đức tin. Ông ấy nói những người không
sợ hãi, họ trở thành có đức tin, bởi vì đức tin là sự kiên quyết. Đức tin là
quyết định, quyết định toàn bộ. Bạn đi toàn bộ vào trong nó, đó là sự tin cậy,
không có gì bị giữ lại cả, vô điều kiện. Nó không thể bị lấy lại. Nếu bạn đã đi
một cách toàn bộ, ai sẽ lấy nó lại?
Niềm tin là tuyệt
đối. Nếu bạn đi vào trong nó, thì bạn đi vào trong nó. Bạn không thể đi ra khỏi
nó - ai sẽ đi ra khỏi nó? Không ai đứng sau, người có thể kéo bạn lại. Đấy là
cú nhẩy vào trong vực thẳm, và Jesus hoàn toàn phải khi coi nỗi sợ là phản
nghĩa với đức tin. Chưa từng có ai đã làm điều đó. Nhưng ông ấy hoàn toàn phải,
bởi vì ông ấy không bận tâm với ngôn ngữ bên ngoài, ông ấy bận tâm tới ngôn ngữ
của bản thể bên trong.
Chính nỗi sợ
không cho phép bạn đi vào trong đức tin. Đó không phải là sự không tin, nhớ lấy;
không phải là sự không tin cản trở bạn đi vào đức tin, đó là nỗi sợ.
Tất nhiên bạn
có thể hợp lí hoá sự không tin của mình, nỗi sợ của mình. Bạn che giấu nó trong
lời nói và bạn nói, “Tôi ngần ngại, tôi hoài nghi. Làm sao tôi có thể đi được
chừng nào mà tôi còn chưa được hoàn toàn thuyết phục?” Nhưng nhìn sâu vào bên
trong bản thân mình và bạn sẽ tìm thấy nỗi sợ.
Sợ hãi có nghĩa
là một nửa bạn muốn đi và và nửa kia không muốn đi. Một nửa bị quyến rũ bởi cái
chưa biết, đã nghe thấy tiếng gọi, sự khêu gợi; còn một nửa thì sợ điều chưa biết,
níu bám lấy cái đã biết. Bởi vì cái đã biết thì đã được biết tới rồi, không có
nỗi sợ trong nó.
Bạn làm điều gì
đó; điều gì đó ấy trở thành cái đã biết. Bây giờ nếu bạn muốn đi vào một việc mới,
đi vào một mẫu hình mới của cuộc sống, các thói quen mới, phong cách mới, thì một
nửa của bạn níu bám lấy cái đã biết, nói, “Đừng đi! Ai mà biết được, có thể lại
còn tồi tệ hơn thế này. Và một khi mình đã đi thì không thể nào quay lại được.”
Cho nên nửa này nói, “Phải níu bám!”
Nửa này thuộc về
quá khứ, bởi vì quá khứ đã được biết, là kí ức. Và nửa kia bao giờ cũng bị kích
động, cảm thấy tiếng gọi để đi vào con đường chưa biết, con đường chưa được vẽ
bản đồ - bởi vì một cái gì đó mới sẽ trở thành hoàn cảnh.
Đây là nỗi sợ.
Bạn bị phân chia. Nỗi sợ phân chia bạn, và nếu bạn bị phân chia thì có do dự. Bạn
bước lên một bước tới cái chưa biết, bước kia vẫn còn trong quá khứ, trong nấm
mồ của quá khứ. Và thế rồi bạn bị mắc kẹt, bởi vì không ai có thể đi với một bước,
với một chân, một bàn chân - không ai có thể đi được. Bạn phải tung cả hai cánh
vào trong nó, cả hai phần của bạn vào trong nó. Chỉ thế thì bạn mới có thể chuyển
động được.
Do dự, và bạn bị
mắc kẹt - và mọi người đều bị mắc kẹt cả. Đó là vấn đề, đó là nỗi lo âu. Bị mắc
kẹt, và bạn không thể di chuyển được, còn cuộc sống thì cứ tuôn chảy, và bạn trở
thành tựa như tảng đá, bị nghẹn lại, tù nhân của quá khứ.
... nhưng những
người với quan điểm giới hạn thì sợ hãi và do dự: họ càng vội vã nhanh hơn, họ
càng đi chậm hơn...
Thế thì toàn bộ
cuộc sống của họ bị mâu thuẫn. Họ làm điều gì đó với tay này và ngay lập tức họ
hoàn tác điều đó bằng tay kia - do dự. Một mặt bạn yêu một người, mặt khác bạn
gieo hạt mầm ghét. Và bạn chưa bao giờ thấy điều mình đang làm.
Mới đêm hôm qua
tôi vừa nói với ai đó về một tu viện kín ở Bokhara. Gurdjieff đã sống trong tu
viện đó trong ít nhất sáu năm. Ông ấy đã học nhiều kĩ thuật từ trường phái Sufi
này. Một trong những kĩ thuật của họ vẫn còn được dùng trong tu viện đó.
Kĩ thuật này rất
hay. Bất kì khi nào một người vào tu viện, trở thành đệ tử, người ấy đều được
trao cho một tấm biển, một dấu hiệu. Trên một mặt có viết: “Tôi là người tiêu cực,
xin đừng coi tôi là nghiêm chỉnh” - nếu tôi nói điều gì đó sai, tôi không thực
sự nói điều đó với bạn. Bởi vì tôi tiêu cực, và tôi tràn đầy với căm ghét, giận
dữ, thất vọng. Và nếu tôi có làm điều gì đó, đó là vì sự tiêu cực của tôi,
không phải bởi vì bạn sai.
Trên mặt kia của
tấm biển này có viết: “Tôi là người tích cực, tôi đang yêu thương, quí mến, xin
đừng coi tôi là nghiêm chỉnh” - nếu tôi nói bạn đẹp, tôi không nói gì về bạn
đâu - tôi cảm thấy vui vẻ phấn khởi thôi.
Và bất kì khi
nào một người cảm thấy rằng tâm trạng thay đổi thì người ấy thay đổi tấm biển của
mình, người ấy lật mặt phải lên, dù người ấy đang là gì. Và nhiều điều xảy ra
qua nó, bởi vì không ai coi người ấy là nghiêm chỉnh cả. Mọi người cười bởi vì
anh ta tiêu cực.
Nếu ai đó cảm
thấy buồn nôn và mửa ra, cũng được! Người ấy không nôn lên bạn, người ấy không
ném điều gì lên bạn cả. Người ấy đang ném cái gì đó, cái gì đó đang quấy rầy
người ấy. Và chỉ khi sự phân chia này dừng lại và đệ tử tới thầy và nói, “Con
không là cả hai. Bây giờ con không tiêu cực không tích cực, mọi thứ đã lắng xuống
và cả hai cánh con đã trở thành một, bây giờ con là một,” chỉ thế thì tấm biển
mới được tháo bỏ đi.
Khoảnh khắc tấm
biển được tháo bỏ đi là khoảnh khắc của chứng ngộ. Thế thì bạn là cái toàn thể.
Ngoài ra, bạn bao giờ cũng tự mâu thuẫn với mình và thế rồi bạn cảm thấy khổ và
khổ và bạn nghĩ, “Điều gì xảy ra cho mình thế này?” Chẳng điều gì xảy ra cho bạn
cả! Với tay này bạn làm điều gì đó tốt, với tay kia bạn lập tức làm điều gì đó xấu
- ngay lập tức, để phá huỷ phía bên kia mà đã tiến lên trước, bởi vì bạn do dự,
bạn bị chia rẽ.
Một phần của bạn
níu bám lấy các thói quen cũ, phần khác lại muốn đi vào trong cái chưa biết. Một
phần muốn níu bám lấy thế giới, phần khác lại muốn trở thành con chim và bay
vào trong bầu trời chưa biết của điều thiêng liêng, của chính tính thiêng liêng
của sự tồn tại. Thế thì bạn bị mắc kẹt.
Cố thấy điều
này đi. Điều đó khó bởi vì bạn chưa bao giờ thử để thấy nó, nếu không thì nó chẳng
khó chút nào. Nó không khó cũng chẳng dễ. Chỉ nhìn vào điều bạn đang làm với bản
thân mình và với người khác.
Bất kì điều gì
bạn làm nửa vời đều sẽ đem bạn tới khổ. Bị mắc kẹt, bạn sẽ rơi, rơi mãi vào
trong địa ngục. Địa ngục là nơi mọi người bị mắc kẹt, còn thiên đường là nơi mọi
người di chuyển, không bị đông cứng. Địa ngục là nơi không có tự do, thiên đường
là tự do.
Người Hindu đã
gọi trạng thái tối thượng là moksha, tự do hoàn toàn. Không ai bị mắc kẹt ở đâu
cả; trôi nổi như dòng sông tự do, như con chim tung cánh, bầu trời vô hạn tất cả
bao quanh, không bị buộc vào cái gì.
... nhưng những
người với quan điểm giới hạn thì sợ hãi và do dự: họ càng vội vã nhanh hơn, họ
càng đi chậm hơn, và việc níu bám không thể bị giới hạn...
Và nhớ lấy, bất
kì khi nào bạn níu bám, việc níu bám như vậy là vấn đề; cái gì bạn níu bám
không thành vấn đề. Cho nên Tăng Xán nói “níu bám là không bị giới hạn” - không
bị giới hạn vào thế giới này, vào thân thể này, vào các giác quan, việc hưởng
thú. Bạn có thể níu bám vào chứng ngộ, bạn có thể níu bám vào Thượng đế. Bạn có
thể níu bám vào tình yêu, bạn có thể níu bám vào thiền và cầu nguyện. Và, với
việc níu bám, bạn lại bị mắc kẹt.
Đừng níu bám
vào bất kì cái gì, vẫn còn tự do và chuyển động. Càng chuyển động nhiều, bạn
càng gần với bản thân mình. Khi bạn hoàn toàn chuyển động, không bị mắc kẹt vào
đâu trong năng lượng của mình, chân lí gõ cửa. Nó bao giờ cũng đang gõ cửa,
nhưng bạn bị mắc kẹt và bạn không thể nào nghe thấy nó. Nó chỉ ở ngay trước bạn,
tại chính chỏm mũi bạn.
... thậm chí bị
gắn bó với ý tưởng về chứng ngộ cũng là đi lạc lối.
Thế thì điều đó
trở thành vấn đề. Nếu bạn trở nên quá gắn bó, rằng, “Mình đã đạt tới chứng ngộ,”
thế thì điều này sẽ trở thành vấn đề của bạn. Chứng ngộ chẳng bao giờ được đạt
tới cả, nó xảy ra. Nó không phải là việc đạt tới, và tâm trí thành đạt không
bao giờ đạt tới nó.
Bạn có thể cố gắng
để đạt được quyền lực trong thế giới này, thế rồi bạn bắt đầu cố gắng đạt tới
quyền lực trong thế giới kia. Trước hết bạn muốn đạt tới của cải trong thế giới
này, thế rồi bạn cố gắng đạt tới của cải trong thế giới kia - nhưng bạn vẫn còn
như cũ, và tâm trí cùng sự vận hành và toàn bộ sơ đồ vẫn như cũ. Đạt tới đi!
Vươn tới đi! - đây là vị kỉ. Tâm trí thành đạt là bản ngã.
Và người đạt tới
là người không cố gắng để thành đạt, người đơn giản hạnh phúc ở bất kì nơi đâu
mình đang hiện hữu, người đơn giản phúc lạc với bất kì cái gì mình đang là. Người
đó không có mục tiêu. Người đó không đi đâu cả. Người đó di chuyển, nhưng di
chuyển của người đó không phải là theo mục tiêu. Người đó di chuyển theo năng
lượng của mình, không vì mục tiêu - việc di chuyển của người đó là không có động
cơ.
Tất nhiên, người
đó đạt tới mục tiêu - đó lại là chuyện khác, và là vấn đề bên cạnh. Dòng sông
đi từ Himalaya; nó không đi ra biển cả, nó không biết biển cả, nơi nó hiện hữu,
nó không bận tâm về biển cả. Chính bài ca của chuyển động trong Himalaya tuyệt
diệu thế, băng qua thung lũng, qua đỉnh núi, qua rừng cây, thế rồi đổ oà xuống
đồng bằng, tới mọi người... chính chuyển động là điều tuyệt diệu! Và mọi khoảnh
khắc chuyển động đều tuyệt diệu, bởi vì nó là sống.
Dòng sông thậm
chí không biết có mục tiêu hay có biển cả; điều đó không phải là mối bận tâm.
Và nếu dòng sông trở thành quá bận tâm, thế thì nó sẽ chỉ là một mớ lộn xộn như
bạn. Thế thì nó sẽ dừng lại ở bất kì đâu và hỏi nơi đi: “Đâu là con đường
đúng?” Và nó sẽ sợ hãi dù là đi lên hướng bắc, hướng nam, hướng đông hay hướng
tây - đi đâu đây?
Và nhớ lấy, đại
dương ở mọi nơi. Dù bạn có lên bắc hay sang đông hay sang tây cũng chẳng khác
biệt gì. Đại dương ở mọi nơi, khắp xung quanh đều là đại dương. Nó bao giờ cũng
ở phía trước bạn; dù bạn đi đâu, chẳng khác biệt gì.
Đừng hỏi về con
đường, hỏi về cách đi nhiều hơn. Đừng hỏi về mục tiêu, nó không ở đâu đó cố định
cả. Bất kì nơi đâu bạn đi tới, đi trong nhẩy múa. Bạn sẽ tới đại dương - điều
đó xảy ra. Nó xảy ra cho dòng sông nhỏ, nó xảy ra cho dòng sông lớn, tất cả
chúng đều đạt tới. Dòng suối nhỏ - bạn không thể quan niệm nổi làm sao dòng suối
nhỏ này sẽ đạt tới đại dương, nhưng nó sẽ đạt tới.
Không có vấn đề
về nhỏ hay lớn. Sự tồn tại là ân huệ vô hạn cho mọi người; nhỏ hay lớn không
thành vấn đề. Cây nhỏ nở hoa, cây lớn nở hoa. Việc nở hoa mới là vấn đề! Và khi
cây nhỏ nở hoa nó cũng chẳng kém hạnh phúc hơn khi cây lớn nở hoa; hạnh phúc
đích xác như nhau. Hạnh phúc không phải là vấn đề về kích cỡ, nó không phải là
vấn đề về số lượng. Nó là phẩm chất của con người bạn. Dòng sông nhỏ nhẩy múa
và đạt tới, dòng sông lớn cũng nhẩy múa và đạt tới.
Tất cả các bạn
đều giống như các dòng sông, tất cả các bạn đều sẽ đạt tới đại dương. Nhưng đừng
làm cho nó thành mục tiêu; nếu không thì bạn càng đi nhanh, bạn càng di chuyển
chậm hơn.
Và bạn càng muốn
đạt tới nhiều hơn, bạn lại càng bị mắc kẹt nhiều hơn, bởi vì bạn càng trở nên sợ
hãi hơn. Nỗi sợ việc bỏ lỡ mục tiêu giữ bạn lại, nỗi sợ không đạt tới làm què
quặt bạn, nỗi sợ đi sai làm tê liệt bạn. Nếu không có mục tiêu, không có nỗi sợ.
Nhớ lấy, nỗi sợ
là hướng mục tiêu. Nếu bạn không đi đâu cả, thì nỗi sợ là gì? Bạn không thể lỡ
được, bạn không thể nào bị thất bại, cho nên nỗi sợ là gì? Nỗi sợ có nghĩa là
khả năng bị thất bại. Từ đâu mà khả năng bị thất bại này đi vào? Nó đi vào từ
việc hướng đích - bạn bao giờ cũng tìm kiếm mục tiêu.
Mọi người tới
tôi và họ nói, “Chúng tôi đã thiền ba tháng rồi. Chẳng có gì xảy ra cả.” Chẳng
cái gì sắp xảy ra đâu, bởi vì bạn đang chờ đợi nó. Bạn không thể chờ đợi ngay cả
việc xảy ra, bởi vì thậm chí việc chờ đợi cũng trở thành nỗ lực bên trong. Bạn
đang nhìn...
Bạn thảnh thơi!
Khi bạn không có đó, nó xảy ra. Nó sẽ không bao giờ xảy ra cho bạn; nó sẽ xảy
ra chỉ khi con thuyền là trống rỗng, khi ngôi nhà là trống rỗng. Khi bạn nhẩy
múa nhưng không có người múa, khi bạn quan sát nhưng không có người quan sát,
khi bạn yêu và không có người yêu, nó xảy ra! Khi bạn bước và không có người bước
bên trong, nó xảy ra.
Đừng chờ đợi, đừng
nỗ lực gì, đừng tạo ra mục tiêu, nếu không thì thậm chí chứng ngộ cũng sẽ trở
thành tù túng. Nó đã trở thành như vậy cho nhiều, nhiều người ở phương Đông.
Hàng triệu người đã nhận tính chất sannyas - họ trở thành các khất sĩ bhikkhus,
các sannyasin Hindu - họ đi vào trong các tu viện, và họ bị mắc kẹt ở đó.
Họ tới tôi và họ
cũng giống hệt như bất kì ai khác trên thế giới này. Ai đó bị mắc kẹt trong chợ,
họ bị mắc kẹt trong tu viện; đó là khác biệt duy nhất. Ai đó thất bại trong chợ,
họ thất bại trong tu viện. Nhưng họ chưa bao giờ nhìn... tại sao mình thất bại?
Bạn tạo ra thất bại cho chính mình: nếu bạn đang tìm kiếm mục tiêu, bạn sẽ là kẻ
thất bại.
Trong điều tối
thượng, tâm trí hướng đích là một cản trở, cản trở lớn nhất. Bạn đơn giản hiện
hữu! Điều tối thượng sẽ tới! Để điều đó là vấn đề và quyết định của điều tối
thượng, không phải là của bạn. Để nó cho ngài, ngài biết nhiều hơn. Để nó là vấn
đề của Thượng đế, để cho ngài lo nghĩ về nó. Bạn không lo nghĩ - bạn đơn giản tận
hưởng cuộc sống khi nó di chuyển, khi nó kéo dài. Bạn nhẩy múa và ca hát và cực
lạc, và để Thượng đế lo nghĩ. Sao bạn lo nghĩ?
Bạn đơn giản
không lo nghĩ. Và đừng là người thành đạt, bởi vì là người thành đạt là tạo ra
căng thẳng lớn nhất có thể xảy ra cho tâm trí con người. Thế thì bạn không thể
nhìn vào ở đây bây giờ, thế thì bạn đang nhìn ra xa xa, xa xôi, vào tương lai;
có mục tiêu, điều không tưởng, thành phố vàng son, Shambala - ở đó. Và bạn phải
đạt tới, cho nên bạn chạy. Bạn đi đâu? Bạn chạy từ đâu? Bạn chạy vì cái gì?
Shambala là ở đây bây giờ, điều không tưởng đã xảy ra.
Jesus nói với
các đệ tử của mình, “Các ông đang đợi ai? Ta ở đây cơ mà!” Thậm chí đệ tử của
ông ấy cũng hỏi, “Khi nào thì chúa cứu thế tới? Khi nào?” - bởi vì người Do
Thái đã chờ đợi từ hàng thế kỉ việc tới của chúa cứu thế và khi ông ấy tới, họ
lại không sẵn sàng đón nhận ông ấy. Họ vẫn còn chờ đợi. Và Jesus đã tới và họ vẫn
còn chờ đợi. Và thậm chí khi Jesus không có đó, nhiều Jesus khác đã có đó, và họ
bao giờ cũng tới.
Thượng đế bao
giờ cũng là đầy tràn. Đôi khi đó là một Mohammed, đôi khi đó là một Jesus, đôi
khi đó là một Phật, đôi khi đó là một Tăng Xán, một Trang Tử. Ngài đang tràn ngập,
ngài đang rơi xuống liên tục, ngài không thể làm bất kì điều gì về nó được!
Ngài không phải là kẻ keo kiệt.
Nhưng người Ki
tô giáo nói ngài chỉ có một con trai duy nhất. Ngài bất lực chăng? Ngài đã bị bất
lực sau khi Jesus được sinh ra sao? Điều này dường như là ngớ ngẩn - ‘đứa con
duy nhất’. Điều đó là không thể được, nếu không thì Thượng đế của bạn không phải
là Thượng đế - chẳng đáng gì.
Người Mô ha mét
giáo nói chỉ có duy nhất một nhà tiên tri. Mohammed là người cuối cùng, nhà
tiên tri cuối cùng. Tại sao lại cuối cùng? Thượng đế của bạn chết sao? Ngài
không thể nào gửi bất kì thông điệp nào tốt hơn sao? Ngài không thể cải tiến tốt
hơn sao? Ngài không còn là đấng sáng tạo nữa sao? - bởi vì tính sáng tạo bao giờ
cũng có nghĩa là tự siêu việt lên, bao giờ cũng là siêu việt.
Hoạ sĩ cứ vẽ và
bao giờ cũng siêu việt lên trên bản thân mình.
Ai đó hỏi Van
Gogh, “Bức vẽ nào của ông là đẹp nhất?”
Ông ấy nói,
“Cái mà tôi đang vẽ bây giờ.”
Vài ngày sau đó
người này lại hỏi. Van Gogh nói, “Tôi đã bảo anh rồi. Cái này!” và ông ấy đang
vẽ bức vẽ khác. “Cái mà tôi đang vẽ bây giờ là cái đẹp nhất.”
Thượng đế là việc
tràn ngập, tràn ngập vô hạn. Khi Mohammed tới, thì Mohammed là tốt nhất; khi Phật
tới, thì Phật là tốt nhất. Thực sự, ngài chưa bao giờ tạo ra bất kì cái gì cũ.
Ngài bao giờ cũng tạo ra cái tốt nhất, vô song.
Nhưng mọi người
cứ chờ đợi hoài. Họ bỏ lỡ sứ giả ngay cửa ra vào bởi vì mắt họ không có đó, mắt
họ đang nhắm tới nơi không tưởng, đâu đó khác. Họ không có đó, họ không ở nhà.
Thượng đế tới với bạn nhiều lần, và trở về nhiều lần bởi vì bạn không có đó. Bạn
chưa bao giờ ở bất kì nơi nào bạn đang ở. Còn ngài gõ cửa ở đó, nhưng bạn lại
không có đó.
Để điều đó là
việc lo nghĩ của ngài, đừng lo nghĩ - bạn đơn giản vẫn còn không lo nghĩ. Và
đây là hai tình huống: hoặc là bạn lo nghĩ hoặc là bạn cực lạc, và cả hai không
thể cùng tồn tại được. Nếu bạn cực lạc, bạn cực lạc một cách điên khùng. Nếu bạn
lo nghĩ, bạn lo nghĩ một cách điên khùng. Có hai kiểu người điên: bệnh điên bắt
nguồn từ lo nghĩ và bệnh điên bắt nguồn từ bản thể, tràn ngập bản thể.
Chọn lựa là của
bạn. Hoặc bạn sẽ là người điên lo nghĩ, nằm trên giường nhà tâm thần nào đó, hoặc
bạn có thể thành người điên về Thượng đế, như Thánh Francis hay Tăng Xán. Thế
thì toàn bộ cuộc sống của bạn trở thành điệu vũ, niềm cực lạc vô hạn, niềm phúc
lạc cứ tiếp diễn mãi, và cứ tăng lên, tăng lên, cứ tăng mãi... không có kết
thúc cho nó. Nó bắt đầu, nó không bao giờ kết thúc.
Để cho mọi thứ
theo đường riêng của chúng và sẽ không có việc tới lẫn việc đi.
Ân huệ vô hạn
có đó; không tới, không đi. Im lặng vô hạn; không tới, không đi. Nhưng để mọi
thứ theo cách riêng của chúng - bạn không bước vào con đường đó, bạn không cố gắng
thay đổi cái gì.
Điều này là rất
khó cho tâm trí hiểu, bởi vì tâm trí thích thay đổi: nếu bạn là tội nhân, làm
sao trở thành thánh nhân; nếu bạn xấu làm sao trở thành đẹp; nếu bạn tồi làm
sao trở thành tốt.
Tâm trí cứ thay
đổi, cố gắng thay đổi, và tâm trí kêu gọi bởi vì dường như là, “Đúng đấy, mình
có thể tốt hơn, cho nên thử thay đổi.” Và thế rồi bạn không thể nào làm tốt hơn
được, thế rồi bạn bị mắc kẹt - bởi vì bạn đã tốt hơn rồi! Điều duy nhất là làm
sao dừng việc lo nghĩ lại và làm sao bắt đầu sống. Là người sống đi, chỉ để mọi
thứ hiện hữu theo cách riêng của chúng.
Chấp nhận! Bạn
là ai mà lo nghĩ? Bạn được sinh ra - không ai hỏi bạn liệu bạn có muốn được
sinh ra hay không. Nếu không thì bạn sẽ bị mắc kẹt ở đó, bởi vì bạn không thể
nào quyết định được điều gì. Bạn do dự.
Nếu mà bạn được
hỏi, nếu như Thượng đế có đó để hỏi bạn - ngài không bao giờ phạm phải sai lầm
đó bởi vì ngài biết rằng bạn sẽ bị mắc kẹt ở đó, vĩnh viễn - bạn sẽ không có khả
năng quyết định liệu nên được sinh ra hay không. Ngài đột nhiên ném bạn vào mà
không hỏi sự chấp nhận của bạn, nếu không thì bạn đã không có đó rồi. Và nếu
ngài hỏi về cái chết của bạn, bạn sẽ lại bị mắc kẹt. Ngài chưa bao giờ hỏi,
ngài đơn giản đem bạn đi. Ngài biết bạn rõ lắm: bạn không thể quyết định được.
Nếu ngài tới và
hỏi, “Khi nào con muốn chết?” liệu bạn có khả năng quyết định được không? Sáng
thứ bảy chăng? Hay chủ nhật? Không! Chỉ có bẩy ngày, và bạn sẽ không có khả
năng quyết định. Ngài phải tới mà không hỏi bạn.
Khi cuộc sống xảy
ra không có bạn - sinh xảy ra, tử xảy ra, yêu xảy ra không có bạn - thế thì tại
sao bạn phải lo nghĩ? Dù bất kì ai là ngọn nguồn, nếu ngài có thể cho bạn việc
sinh, nếu ngài có thể cho bạn việc tử, nếu ngài có thể tạo ra và không tạo ra,
thế thì cứ để tất cả mọi lo nghĩ là của ngài. Bạn tận hưởng, trong khi bạn hiện
hữu. Và nếu bạn có thể tận hưởng trong khi bạn hiện hữu, bỗng nhiên bạn biết:
đây là cội nguồn. Bạn đã chạm tới cuộc sống vô hạn.
Jesus nói, “Ta ở
đây để dạy các ông về cuộc sống thừa thãi, giầu có vô hạn.” Và cách thức là để
mọi thứ hiện hữu. Bạn không đi vào trong nó, bạn không đi vào theo cách của
riêng bạn. Để cho Đạo của bạn tuôn chảy, để cho bản tính của bạn di chuyển...
dù bất kì đâu nó đi tới?
Tuân theo bản
tính của mọi thứ (bản tính riêng của ông), và ông sẽ bước đi một cách tự do và
không rối loạn.
Khi ý nghĩ là
trong tù túng, chân lí bị che khuất, vì mọi thứ u ám và không rõ ràng, và việc
thực hành đánh giá nặng nề chỉ đem lại phiền phức và chán ngắt.
ích lợi gì có
thể đưa ra được từ phân biệt và tách biệt?
Khi bạn tràn đầy
với ý nghĩ, tâm trí bị mờ đi, cái nhìn của bạn không rõ ràng. Nhưng phải làm
gì? Ý nghĩ có đó. Để chúng đấy. Bạn không bận tâm! Để chúng đấy - bạn không
dính líu với chúng. Chúng di chuyển theo ý riêng của chúng, cứ để chúng di chuyển.
Sao bạn phải dính líu vào và quấy rối chúng? Chúng tuôn chảy như dòng suối - để
cho chúng tuôn chảy. Bạn ngồi trên bờ và nghỉ ngơi.
Bạn nói với ý
nghĩ của mình, “Thôi được, nếu mây trong bầu trời, cây cối và dòng sông trên đất,
thế thì tại sao lại không có ý nghĩ trong tâm trí?” Chấp nhận chúng đi! Được
thôi! Nếu bạn chấp nhận và nói được, bạn sẽ cảm thấy thay đổi bất thần, bởi vì
năng lượng của bạn là cần cho chúng di chuyển.
Và nếu bạn
không bận tâm, dần dần năng lượng này tự nó rút lui. Chúng trở nên ngày càng ít
đi. Thế rồi một khoảnh khắc tới khi ý nghĩ chỉ tới khi chúng được cần tới. Ý
nghĩ không phải là gánh nặng. Ý nghĩ không cần thiết mới là gánh nặng, chúng tạo
ra cái nhìn mờ ảo của bạn. Cái mờ ảo tới bởi ý nghĩ không cần thiết.
Khi bạn muốn di
chuyển, bạn dùng chân mình, khi bạn muốn nghĩ bạn dùng ý nghĩ của mình, khi bạn
muốn trao đổi, bạn dùng tâm trí mình. Nhưng khi bạn đang ngồi dưới gốc cây, sao
cứ rung đùi? Bạn sẽ có vẻ điên khùng. Nhưng tâm trí cứ di chuyển.
Tâm trí là một
chức năng, và chức năng thì có ích vào đúng lúc. Khi nó được cần tới thì tâm
trí bắt đầu vận hành. Tôi đang nói với bạn: tâm trí đang vận hành, nếu không
làm sao tôi có thể nói với bạn được? Tăng Xán nói điều gì đó, làm sao ông ấy có
thể nói điều đó nếu không có tâm trí? Nhưng khoảnh khắc tôi dừng nói, chức năng
này bị tắt đi, thế thì không có tâm trí - cũng như không có chân, bởi vì khi
chúng không di chuyển thì chúng không có đó.
Khi bạn cảm thấy
đói, bạn ăn. Khi bạn muốn trao đổi, bạn dùng ý nghĩ. Khi không đói bạn không ăn
nữa. Nhưng có những người cứ ăn kẹo cao su, có người cứ hút thuốc; cho nên kẹo
cao su và thuốc lá, chúng chỉ là những thứ thay thế cho thức ăn. Họ thích ăn
liên tục, nhưng điều đó là không thể được bởi vì thân thể sẽ không dung thứ điều
đó, cho nên họ phải làm điều gì đó với cái mồm. Họ sẽ nhai kẹo cao su hay họ
nhai trầu, nhai thuốc lá, hay làm điều gì đó. Hay, nếu họ không thể làm cái
gì...
Chẳng hạn,
trong quá khứ đàn bà trên khắp thế giới chưa bao giờ được phép làm những điều
xuẩn ngốc mà đàn ông được phép làm. Họ không được phép hút thuốc lá, họ không
được phép nhai kẹo cao su hay những thứ như thế. Chúng là không tốt và không
duyên dáng. Cho nên họ đã làm gì? Họ bắt đầu nói. Đó là lí do tại sao con gái
nói nhiều hơn, bởi vì vật thay thế là cần thiết. Cái mồm phải tiếp tục: họ bắt
đầu nói.
Bạn không thể
nào tìm thấy hai người phụ nữ ngồi đấy mà không nói với nhau - trừ phi họ là phụ
nữ Anh, người không phải là phụ nữ chút nào. Quá nhiều điều bị kìm nén trong họ,
họ đã trở thành giống như người mất hồn. Nếu không thì đàn bà huyên thuyên, giống
như chim trên cây, chúng huyên thuyên. Mới hôm nọ có vài phụ nữ làm việc ở đây
trong vườn. Cả ngày họ huyên thuyên - cả ngày! Điều đó không thể có mục đích bởi
vì chẳng có gì cả... nhưng họ cứ huyên thuyên. Chỉ cái mồm muốn ăn liên tục.
Bạn thấy mọi
người ngồi trong rạp hát. Họ sẽ cứ rung đùi. Tại sao họ lại ngồi đó? Họ nên đi
ra ngoài và bước chứ! Họ đang làm cả hai. Họ không thể ngồi im lặng được. Và điều
này là điều đang xảy ra cho tâm trí bạn.
Tâm trí trong bản
thân nó là tốt. Mọi thứ đều tốt trong bản thân nó, trong vị trí của nó. Thế thì
mọi thứ đều vừa vặn. Chiếc giầy vừa khít khi mọi thứ vào đúng chỗ của nó. Khi
tâm trí được cần tới, dùng nó; khi nó không cần tới nữa, đẩy nó sang bên. Bạn vẫn
còn là người chủ và mọi thứ đều là một chức năng.
Nhưng tâm trí
đã chiếm quyền. Bất kì điều gì bạn làm, nó cứ tiếp diễn mãi - dường như bạn
không thể tắt chiếc máy thu thanh đi được, cái nút bị vỡ. Nó vẫn cứ bật mãi. Bạn
đang ngủ và chiếc máy thu thanh cứ nói mãi. Bạn đang nghỉ, bạn đang ăn, bạn
đang làm tình, và chiếc máy thu thanh cứ nói mãi. Và bạn phải chịu đựng nó liên
tục. Dần dần, bạn trở nên quên mất sự kiện là chiếc máy thu thanh đang bật; bạn
đơn giản không nghe.
Đó là điều đã xảy
ra cho tâm trí bạn. Nó cứ tiếp diễn mãi; bạn không biết nút tắt nó ở đâu cả.
Cho nên bạn không nghe, bạn đơn giản chịu đựng nó, quên lãng nó. Bạn coi nó là
điều dĩ nhiên, dường như nó sẽ là như vậy.
Điều này không
phải như vậy, nếu không thì vị Phật không thể xảy ra được. Và khi tôi nói điều
này, tôi nói nó qua kinh nghiệm của riêng mình: nó không phải là như vậy. Cái
nút có thể được thay thế. Đó là tất cả những gì mà các cách thiền làm. Chúng
không dẫn bạn tới chứng ngộ, chúng đơn giản thay thế cái nút không có đó, hay bị
vỡ, hay bị kẹt, hay nó vẫn có đó nhưng bạn không biết cách dùng nó.
Cách thiền là
kĩ thuật, và kĩ thuật có thể có ích chỉ với chức năng nào đó, không phải là bản
thể bạn. Cho nên không cách thiền nào dẫn bạn trực tiếp tới bản thể mình, nó
đơn giản sửa chữa chức năng của bạn. Chiếc giầy vừa khít và bạn được chứng ngộ.
Trang Tử nói
đúng: “Giầy khít, quên chân.” Khi mọi chức năng vừa khít, thân thể bị quên
lãng; khi mọi chức năng vừa khít, thế giới của hình dáng này không còn nữa. Bạn
đã chứng ngộ! Bỗng nhiên mọi thứ đều bừng sáng như nó vốn thế.
Nếu ông muốn đi
theo con đường Đạo duy nhất thì đừng không thích ngay cả thế giới của giác quan
và ý tưởng.
Điều này thật
hay! Ông ấy nói, đừng không thích ngay cả thế giới của giác quan và ý tưởng.
Có hai kiểu người.
Một kiểu người cứ tranh đấu với giác quan: làm sao giết chết thân thể, làm sao
không tận hưởng qua thân thể, không rơi vào tình yêu, không ăn của ngon. Họ
tranh đấu với các giác quan của mình, họ trở thành các nhà khổ hạnh lớn. Về cơ
bản họ là kẻ tự bạo, họ tận hưởng việc tự làm què quặt mình. Nhưng xã hội kính
trọng họ, và kính trọng trở thành cám dỗ.
Họ được coi là
những người vĩ đại bởi vì họ không quan tâm tới các giác quan. Và họ không thể
là vĩ đại được, bởi vì các giác quan là cánh cửa để gặp cái vô hạn bao quanh bạn.
Các giác quan là những cánh cửa; từ những cánh cửa này cái vô hạn đi vào bạn và
bạn đi vào cái vô hạn.
Họ đóng lại những
cánh cửa của mình. Thế thì nhà họ, thân thể họ, trở thành nhà tù, và họ khổ. Và
họ càng khổ, họ lại càng được kính trọng và tôn thờ bởi vì mọi người nghĩ họ đã
làm điều gì đó huyền bí, họ đã vượt ra ngoài thân thể.
Không cần phải
vượt ra ngoài thân thể. Điều duy nhất là: thân thể nên vận hành cho phải, cho
hoàn hảo. Điều đó là nghệ thuật, nó không phải là khổ hạnh. Nó không phải là khổ
hạnh; bạn không tranh đấu với nó, bạn đơn giản hiểu nó. Và thân thể trí huệ thế,
trí huệ hơn tâm trí bạn, nhớ lấy, bởi vì thân thể đã tồn tại lâu hơn tâm trí.
Tâm trí là kẻ mới tới, chỉ là đứa trẻ.
Thân thể rất cổ
đại, rất, rất cổ đại. Bởi vì bạn đã di chuyển có thời như tảng đá; thân thể đã
có đó, tâm trí còn ngủ say. Thế rồi bạn trở thành cây; thân thể đã có đó, với tất
cả mầu lục và hoa của nó. Tâm trí vẫn còn trong giấc ngủ say, không ngủ như
trong đất đá nhưng vẫn là ngủ. Bạn trở thành con vật, con hổ, thân thể đã sống
động thế với năng lượng, nhưng tâm trí còn chưa vận hành. Bạn đã trở thành con
chim, bạn trở thành con người... Thân thể đã vận hành trong hàng triệu năm.
Thân thể đã
tích luỹ nhiều trí huệ, thân thể rất trí huệ. Cho nên nếu bạn ăn quá nhiều,
thân thể nói, “Dừng lại!” Tâm trí không
trí huệ được đến thế. Tâm trí nói, “Hương vị này ngon lắm - ăn thêm chút nữa.”
Và nếu bạn nghe lời tâm trí, thế thì tâm trí trở nên phá hoại thân thể, theo
cách này hay cách khác. Nếu bạn nghe tâm trí, ban đầu nó sẽ nói, “Ăn nữa đi,” bởi
vì tâm trí ngu xuẩn, trẻ con. Nó không biết nó đang nói gì. Nó là kẻ mới tới,
nó không có học. Nó không trí huệ, nó là kẻ ngu xuẩn. Lắng nghe thân thể đi.
Khi thân thể nói, “Đói rồi,” thì ăn. Khi thân thể nói, “Dừng lại,” thì dừng.
Nếu bạn nghe
theo tâm trí, cũng dường như là đứa trẻ nhỏ đang dẫn ông già đi - họ cả hai sẽ
ngã xuống mương. Và nếu bạn lắng nghe tâm trí thế thì ban đầu bạn sẽ dính líu
quá nhiều vào các giác quan, và thế rồi bạn sẽ phát chán ngán. Và mọi giác quan
sẽ mang đến cho bạn khổ sở, và mọi giác quan sẽ đem đến cho bạn nhiều lo âu,
xung đột, đau đớn.
Nếu bạn ăn quá
nhiều, sẽ có đau bụng và sẽ nôn mửa, và cả thân thể bị rối loạn. Thế thì tâm
trí nói, “Ăn là xấu, cho nên phải nhịn ăn” Và nhịn ăn cũng nguy hiểm. Nếu bạn lắng
nghe thân thể mình, nó sẽ không bao giờ ăn quá mức, nó sẽ không bao giờ ăn thiếu
mức - nó sẽ đơn giản tuân theo Đạo.
Một vài nhà
khoa học đã làm việc trên vấn đề này và họ đã phát hiện ra một hiện tượng rất
hay: trẻ nhỏ, chúng ăn bất kì khi nào chúng cảm thấy đói, chúng ngủ bất kì khi
nào chúng cảm thấy giấc ngủ tới - chúng lắng nghe thân thể mình. Nhưng bố mẹ, họ
quấy rối chúng, họ cứ ép buộc: bây giờ là giờ ăn tối, hay giờ ăn trưa, hay thế
này thế nọ, hay giờ đi ngủ - làm đi! Họ không cho phép thân thể mình.
Cho nên một người
thực nghiệm đã thử bỏ trẻ con theo ý chúng. Người đó làm việc với hai mươi nhăm
đứa trẻ. Chúng không bị bắt buộc khi nào phải đi ngủ, chúng không bị bắt buộc
khi nào phải dậy. Chúng không bị bắt buộc chút nào trong sáu tháng. Và một hiểu
biết rất sâu sắc đã tới.
Chúng ngủ ngon.
Chúng có ít mơ hơn, không ác mộng, bởi vì ác mộng tới thông qua bố mẹ, người bắt
buộc chúng. Chúng ăn ngon, nhưng không bao giờ quá nhiều - không bao giờ ít hơn
cần thiết, không bao giờ nhiều hơn cần thiết. Chúng hưởng thú việc ăn và đôi
khi chúng sẽ không ăn chút nào. Khi thân thể không cảm thấy cần ăn, chúng sẽ
không ăn, và chúng không bao giờ bị ốm bởi vì ăn.
Và một điều nữa
không ai đã từng hoài nghi lại đưa tới hiểu biết, và đó là điều huyền bí. Chỉ
Tăng Xán mới có thể hiểu, hay Lão Tử hay Trang Tử, bởi vì họ là những bậc thầy
về Đạo. Đây là một khám phá như vậy!
Họ đã đi tới hiểu
ra rằng nếu đứa trẻ ốm, thế thì nó sẽ không ăn những thức ăn đặc biệt. Thế rồi
họ cố gắng hiểu tại sao nó lại không ăn những thức ăn đó. Các thức ăn này được
phân tích ra và người ta tìm thấy rằng với bệnh đó, những thức ăn này là nguy
hiểm. Làm sao đứa trẻ quyết định được? Chỉ là thân thể.
Và khi đứa trẻ
lớn lên, bất kì thứ gì cần cho sự phát triển của nó thì nó sẽ ăn nhiều thứ ấy.
Thế rồi họ phân tích và họ thấy rằng những chất đó là có ích. Và thức ăn này sẽ
thay đổi, bởi vì nhu cầu đã thay đổi. Hôm nay đứa trẻ ăn cái gì đó và cũng đứa
trẻ đó ngày hôm sau sẽ không ăn cái đó. Và các nhà khoa học cảm thấy rằng có
trí huệ thân thể.
Nếu bạn cho
phép thân thể có tiếng nói của nó, bạn đang đi trên con đường phải đấy, Đạo Lớn
đấy. Và điều này cũng không chỉ với thức ăn thôi, điều này cũng là như vậy với
toàn bộ cuộc sống. Dục của bạn đi sai bởi vì tâm trí, dạ dầy bạn đi sai bởi vì
tâm trí bạn. Bạn can thiệp vào thân thể. Đừng can thiệp! Ngay cả nếu bạn có thể
làm điều đó trong ba tháng, thì cũng đừng can thiệp. Và bỗng nhiên bạn sẽ trở
nên lành mạnh thế, và mạnh khoẻ sẽ giáng xuống bạn. Mọi thứ đều cảm thấy tốt,
đôi giầy vừa vặn. Nhưng tâm trí lại là vấn đề.
Tâm trí có chức
năng riêng của nó; tức là, cách lập quan hệ với người khác, cách đi vào trong
thế giới này nơi có biết bao người đang sống, cách lái xe, cách tuân theo các
qui tắc và luật lệ giao thông, cách không tạo ra nguy hiểm cho người khác hay
cho chính mình, cách nhìn lên trước và lập kế hoạch. Tâm trí giống như chiếc
rada, nó nhìn lên trước - nơi tới, cách tới - nhưng cơ sở vẫn còn là thân thể.
Những người
đang chống lại thân thể và làm què quặt các giác quan của mình sẽ bỏ lỡ chứng
ngộ của mình trong thời kì lâu hơn những người biết lắng nghe giác quan mình và
tuân theo lời khuyên của chúng.
Nếu bạn lắng
nghe các giác quan, bạn trở thành đơn giản. Tất nhiên, không ai định kính trọng
bạn bởi vì họ sẽ nói, “Người này là người theo giác quan.” Và người theo giác
quan lại còn sống động hơn là người không theo giác quan. Nhưng không ai quan
tâm tới cuộc sống; mọi người chỉ quan tâm tới cái đã chết để được tôn thờ.
Đừng yêu cầu
kính trọng từ mọi người, nếu không bạn sẽ đi lạc lối. Và một khoảnh khắc tới
khi mọi người có thể kính trọng bạn, nhưng bạn lại không thể kính trọng bản
thân mình bởi vì bạn hoàn toàn lạc lối. Chẳng cái gì vừa vặn cả, mọi thứ đều đi
sai.
Lắng nghe thân
thể - bởi vì bạn ở đây để tận hưởng khoảnh khắc này, khoảnh khắc được trao
cho bạn, khoảnh khắc ân huệ này, điều
tuyệt vời này mà đã xảy ra cho bạn. Bạn sống động, có ý thức, và một thế giới
bao la biết bao!
Con người là điều
kì diệu trên hành tinh nhỏ bé này - rất, rất nhỏ bé, tí hon! Mặt trời còn lớn gấp
sáu mươi nghìn lần trái đất, và mặt trời này cũng chỉ là loại xoàng thôi. Có những
mặt trời gấp hàng triệu lần thế này, và có hàng triệu mặt trời và hàng triệu thế
giới và vũ trụ. Và mãi cho tới nay dường như là, với khoa học hiện tại, cuộc sống
và ý thức mới xảy ra chỉ trên trái đất này. Trái đất này được ân huệ.
Bạn không biết
bạn đã đạt được cái gì. Nếu bạn cảm thấy điều bạn đã đạt được, bạn sẽ đơn giản
biết ơn và bạn sẽ không đòi hỏi gì thêm nữa. Bạn có thể đã từng là tảng đá và bạn
có thể đã không làm điều gì về nó cả. Bạn đang là con người - và bạn đau khổ,
và bạn lo nghĩ, và bạn đang bỏ lỡ toàn bộ vấn đề. Tận hưởng khoảnh khắc này đi
bởi vì điều này có thể không tới nữa.
Đó là điều người
Hindu ngụ ý: họ nói bạn có thể trở thành tảng đá lần nữa. Nếu bạn không tận hưởng
và không trưởng thành trong nó, bạn sẽ sa ngã. Bạn có thể trở thành con vật lần
nữa. Đây là ý nghĩa: bao giờ cũng nhớ rằng cực đỉnh này của tâm thức là đỉnh
cao thế - nếu bạn không tận hưởng và trở thành tích hợp vào trong nó, bạn sẽ sa
ngã.
Gurdjieff hay
nói rằng bạn vẫn còn chưa có linh hồn; cuộc sống chỉ là cơ hội để đạt tới nó, để
trở thành linh hồn. Đừng bỏ phí hoài thời gian và năng lượng, bởi vì nếu bạn chết
đi mà còn chưa kết tinh lại, bạn đơn giản biến mất. Và ai mà biết được khi nào
cơ hội này sẽ xảy ra lần nữa - hay không xảy ra? Chẳng ai có thể biết được,
không người nào có thể nói điều gì về nó cả.
Nhiều nhất chỉ
có thể nói là: khoảnh khắc này, cơ hội này đang có đó cho bạn. Nếu bạn tận hưởng
nó, nó sẽ trở nên kết tinh lại hơn nữa - nếu bạn cảm thấy cực lạc về nó và biết
ơn. Nhớ lấy, biết ơn và không cần gì thêm nữa. Tất cả những cái bạn có là quá
nhiều rồi, nó là quá nhiều không thể biết ơn và cám ơn hết được. Đừng đòi hỏi
thêm nữa từ sự tồn tại. Bạn đơn giản cứ tận hưởng cái đã được trao cho bạn. Và
bạn càng tận hưởng nhiều thì lại càng nhiều điều được trao cho bạn.
Jesus nói một
câu rất nghịch lí: “Nếu ông có nhiều, thì lại càng nhiều thứ sẽ được trao cho
ông, và nếu ông không có gì, thì thậm chí cái mà ông có cũng sẽ bị lấy đi khỏi
ông.” Dường như có vẻ rất chống cộng. Dường như là ngớ ngẩn. Cái kiểu toán học
gì thế này? “Nếu ông có nhiều, thì lại càng nhiều thứ sẽ được trao cho ông, và
nếu ông không có gì, thì thậm chí cái mà ông có cũng sẽ bị lấy đi khỏi ông.” Dường
như là ủng hộ người giầu và chống lại người nghèo.
Điều đó chẳng
liên quan gì tới kinh tế thông thường - đó là kinh tế tối thượng của cuộc sống.
Chỉ những người có mới được thêm, bởi vì bạn càng tận hưởng nó nhiều thì nó
càng phát triển thêm. Cuộc sống phát triển qua tận hưởng. Niềm vui là lời kinh.
Vui sướng, biết
ơn, với bất kì cái gì bạn có đi. Bất kì cái gì! Cực lạc về nó, và nhiều thứ mở
ra. Và nhiều thứ rơi xuống bạn, bạn trở nên có khả năng được cho thêm nhiều
phúc lạc. Người không biết ơn sẽ đánh mất bất kì cái gì mình đang có. Người biết
ơn thì toàn bộ sự tồn tại giúp cho người đó trưởng thành thêm, bởi vì người ấy
xứng đáng và người ấy đang hiểu cái mà người ấy đã nhận được.
Yêu nhiều hơn,
và nhiều tình yêu hơn sẽ tới với bạn. An bình hơn, và nhiều an bình nữa sẽ tới
với bạn. Cho nhiều hơn, và bạn sẽ có nhiều hơn để cho. Chia sẻ, và bản thể bạn
tăng lên.
Nhưng bạn chưa
bao giờ cho cả, bạn chưa bao giờ yêu, bạn chưa bao giờ chia sẻ. Trong thực tế,
bạn thậm chí còn không biết rằng bạn đã nhận được cái gì. Bạn đơn giản chờ đợi
rằng điều gì đó sắp xảy ra ở đâu đó. Nó đã xảy ra rồi đấy! Chỉ nhìn vào nó thôi
- bạn mang kho báu đó. Và bạn chưa bao giờ cho bởi vì bạn không biết nó đã xảy
ra cho bạn, và bạn không biết rằng việc cho sẽ trở thành sự trưởng thành.
Chuyện xảy ra
trong cộng đồng Do Thái: một thánh nhân sắp chết. Ông ấy là một người nghèo,
nhưng rất, rất giầu có, giầu trong bản thể ông ấy, giầu trong niềm cực lạc của
ông ấy. Ông ấy là nhà huyền môn.
Và cả cộng đồng
đều quan tâm. Mọi kiểu bác sĩ đều được mời tới nhưng chẳng làm được gì cả, và
cái chết đang tới ngày một gần vào mọi khoảnh khắc. Thế rồi cả cộng đồng tụ tập
lại để làm điều cuối cùng - để cầu nguyện. Nhưng dường như là thậm chí điều đó
cũng không tác dụng.
Cho nên giáo sĩ
nói, “Bây giờ chúng ta chỉ làm một việc thôi, và Thượng đế sẽ chẳng ích gì chừng
nào mà chúng ta chưa làm điều đó. Chúng ta nên chia sẻ cuộc sống của mình. Cho
nên các vị nên cho đi vài ngày, vài năm trong cuộc sống của các vị cho thánh
nhân sắp chết này.” Thế là mọi người đều xung phong, mọi người yêu mến ông ấy.
Một người nói,
“Năm năm,” người khác nói, “Một năm.” Ai đó nói, “Một tháng.” Ai đó khác lại
nói, “Một ngày.” Một kẻ keo kiệt nói, “Một phút.” Nhưng thậm chí điều đó - thậm
chí điều đó, nghĩ xem, chớ cười - thậm chí một phút cuộc đời cũng không phải là
điều nhỏ đâu, không phải là thứ nhỏ đâu. Khi bạn sắp chết, bạn sẽ bỏ lỡ thậm
chí đến một phút đó.
Thế rồi Mulla
Nasruddin, người cũng có đó, xung phong. Anh ta không phải là người Do Thái
nhưng anh ta cũng yêu nhà huyền môn đó. Và anh ta nói, “Hai mươi năm!”
Không ai có thể
tin được vào điều đó. Một người Do Thái ngồi ngay sau, kéo chân anh ta và nói,
“Anh làm gì thế, Nasruddin? Anh có phát rồ không đấy? Những hai mươi năm! Anh
ngụ ý gì? Quá nhiều! Anh có điên không đấy? Mà anh thậm chí không phải là người
Do Thái!”
Nasruddin nói,
“Từ cuộc sống của vợ tôi!”
Không ai sẵn
sàng chia sẻ điều gì cả. Và chừng nào bạn còn chưa chia sẻ, bạn sẽ không nhận
được thêm, bởi vì bạn không trở nên có khả năng về điều đó. Bạn không xứng với
điều đó. Đòi hỏi, và bạn sẽ mất; cho đi và bạn sẽ được.
Cuộc sống này,
như nó hiện thế, đã là quá nhiều rồi. Cực lạc về nó đi, về những việc nhỏ. Thậm
chí thức ăn cũng nên trở thành thứ thiêng liêng. Thậm chí cái bắt tay cũng nên
trở thành lời cầu nguyện, nó nên là việc cho. Thậm chí ở cùng với mọi người
cũng nên trở thành phúc lạc sâu sắc - bởi vì điều đã xảy ra cho bạn thì đã
không xảy ra ở bất kì đâu khác. Tăng Xán nói:
Nếu ông muốn đi
theo con đường Đạo duy nhất đừng không thích ngay cả thế giới của giác quan và
ý tưởng.
Đừng không
thích thế giới của giác quan, và đừng không thích thế giới của ý tưởng, bởi vì
chúng nữa cũng đẹp theo quyền riêng của chúng. Nếu bạn không bị mắc vào chúng,
cái gì sai với ý tưởng? Nó cũng đẹp như hoa vậy. Tâm trí là tốt nếu nó ở đúng
chỗ của nó.
Gurdjieff có một
giáo huấn - và rất liên quan tới con người hiện đại - rằng tất cả các trung tâm
của chúng ta đều bị hoà lẫn nhau. Cái thuần khiết bị mất; mọi thứ xen vào mọi
thứ khác. Và ông ấy cũng phải. Khi bạn làm tình, tâm trí không có đó, nhưng tâm
trí cứ vận hành. Thực tế, bạn làm tình qua tâm trí, không qua trung tâm dục.
Dục không xấu,
dục là đẹp theo quyền riêng của nó - việc nở hoa, chia sẻ sâu sắc, gặp gỡ sâu sắc
của hai người. Nhưng tâm trí cứ xen vào. Thế thì nó là xấu, bởi vì tâm trí này
là việc gây nhiễu loạn. Thế thì trung tâm dục sẽ lấy cách trả thù của riêng nó.
Bạn đang nghiên cứu Gita, Koran, Kinh Thánh, và dục cứ đi vào trong tâm trí, bạn
cứ nghĩ về dục. Nó phải là như vậy, bởi vì bạn đã làm nhiễu loạn trung tâm dục,
cho nên khi nào việc trả thù được tiến hành?
Nhìn các biển
quảng cáo mà xem. Nếu bạn phải bán cái gì đó, trước hết bạn phải làm cho nó
thành khêu gợi về dục. Dù cho bạn bán xe hơi - bạn phải đặt một phụ nữ khoả
thân cùng với nó; hay thuốc đánh răng - bạn phải tìm ra một phụ nữ khoả thân. Mọi
thứ! Dường như là thuốc đánh răng không phải là thứ thật, thứ thật là người đàn
bà khoả thân, là dục. Bạn bán xà phòng, và bạn phải thêm vào một thân hình trần
đẹp.
Tôi đã từng
nghe:
Một người mẫu
Italia, một phụ nữ, người đã làm việc trong nhiều năm như một người mẫu cho quảng
cáo xà phòng, có lần bà ta được hỏi, khi bà ta đã già và chẳng còn ai quan tâm
tới, “Kiểu xà phòng nào bà thực sự dùng?”
Bà ấy nói,
“Không kiểu nào cả, bởi vì mọi thứ xà phòng đều phá hoại sự mềm mại của làn da.
Tôi đơn giản dùng khăn ướt lau thân thể, đó là lí do tại sao nó lại đẹp thế!
Nhưng tôi phải giúp để quảng cáo mọi kiểu xà phòng, và họ đem bán.”
Khi Mulla Nasruddin
được một trăm tuổi tôi đã hỏi anh ta, “Nasruddin, bí mật sống lâu của anh là
gì?”
Anh ta nói, “Đợi
đã! Trong vòng bẩy ngày mọi sự sẽ được giải quyết, thế rồi tôi có thể nói.”
Tôi hỏi, “Vấn đề
gì vậy? Phải giải quyết cái gì?”
Anh ta nói,
“Nhiều công ti theo đuổi tôi, cho nên luật sư của tôi đang giải quyết mọi việc
- vitamin nào có ích, thức ăn nào. Ngay bây giờ tôi không biết, nhưng nó sẽ được
giải quyết trong vòng một tuần và thế rồi mọi người sẽ biết.”
Ý tưởng là đẹp
trong bản thân chúng, chẳng có gì sai cả. Mọi thứ đều tốt nếu nó ở đúng chỗ của
nó, mọi thứ đều trở thành sai nếu nó bị đặt vào sai chỗ - thế thì nó không bao
giờ vừa.
Và đó là vấn đề
cho bạn: mọi thứ đều sai. Khi bạn làm tình, tâm trí đi vào. Khi bạn thiền, dục
đi vào. Khi bạn ăn, tâm trí đi vào. Khi bạn đi ngủ, thức ăn đi vào. Mọi trung
tâm đều hoà lẫn, trong hỗn loạn.
Để cho mọi
trung tâm được thuần khiết, và để cho mọi trung tâm vận hành theo quyền riêng của
nó, trong thời gian riêng của nó. Nó có thời gian riêng của nó và tâm trạng của
nó và mùa vụ của nó: đừng cho phép nó đi vào các trung tâm khác.
Và bắt đầu từ
tâm trí bởi vì đó là kẻ gây rối lớn, kẻ gây tiếng ồn lớn, và nó đi vào trong
lãnh thổ của mọi người, và nó muốn chi phối mọi thứ. Vứt bỏ chi phối đó đi. Mọi
giác quan nên thuần khiết và được tận hưởng theo quyền riêng của chúng. Không cần
tâm trí phải đi vào.
Thế thì khi bạn
tận hưởng tâm trí, không trung tâm nào can thiệp vào. Thế thì nó sẽ không phải
là vấn đề, bởi vì tất cả các trung tâm khác đều hồn nhiên. Tâm trí bạn tinh
ranh - còn bạn nghe đứa tinh ranh, và bạn không bao giờ nghe các giác quan hồn
nhiên. Tâm trí láu cá, tính toán. Tất cả các giác quan khác đều chỉ là hồn
nhiên và chúng không thể tranh đấu được với tâm trí bởi vì tâm trí là chính
khách lớn, và những giác quan kia là những người đơn giản. Dục là đơn giản còn
tâm trí cứ kết án. Trung tâm dục không thể nào làm được gì khác hơn điều này, rằng
năng lượng đi vào các kênh sai.
Tận hưởng mọi
giác quan theo quyền riêng của nó, và khi bạn đang tận hưởng nó, trở thành nó
đi - do vậy không năng lượng nào bị bỏ lại để đi sang đâu đó khác, toàn bộ năng
lượng đi vào trong nó. Không có tâm trí tại thời điểm đó, không có thân thể tại
thời điểm đó; bạn trở thành năng lượng dục. Khi bạn đói, trở thành cơn đói, và
ăn cứ như là mọi tế bào thân thể bạn đều đói và hấp thu thức ăn, và để cho nó tận
hưởng.
Và khi bạn muốn
nghĩ, thế thì ngồi dưới gốc cây, nhắm mắt lại - tận hưởng các ý nghĩ. Chẳng có
gì sai với ý nghĩ cả. Tận hưởng chúng như việc nở hoa, việc nở hoa đẹp, bài thơ
lớn theo quyền riêng của nó. Thế thì sáng tỏ tới, thế thì nước của bạn không vẩn
đục, thế thì bùn lắng đọng và bạn có thể thấy qua mọi thứ.
Nếu ông muốn đi
theo con đường Đạo duy nhất đừng không thích ngay cả thế giới của giác quan và
ý tưởng.
Quả thực, chấp
nhận chúng một cách đầy đủ là đồng nhất với chứng ngộ thực sự.
Nếu bạn có thể
chấp nhận đầy đủ bất kì cái gì bạn đang là, thì đây là chứng ngộ. Đừng nghĩ rằng
khi bạn trở nên chứng ngộ, bạn sẽ thấy ánh sáng và linh ảnh - tất cả những điều
này là vô nghĩa! Điều đó xảy ra trên con đường, nhưng nó chỉ là một phần của
tâm trí, không cái gì của điều tối thượng cả. Tất cả những ánh sáng và kinh
nghiệm của bạn đều đến qua tâm trí.
Năng lượng đi
vào trong thân thể; các giác quan tinh tế ẩn kín ở đó. Chúng trở nên tích cực
và bạn cảm thấy nhiều thứ. Chẳng có gì sai trong chúng cả, tận hưởng đi, nhưng
đừng nghĩ rằng đó là chứng ngộ.
Chứng ngộ chỉ xảy
ra trong khoảnh khắc không có phàn
nàn trong bạn,
khi mà bạn
không đi đâu cả,
không ham muốn, không đánh giá. Bạn đơn giản tồn tại và với chấp thuận toàn bộ.
Khoảnh khắc này có chứng ngộ.
Chứng ngộ là điều
rất thông thường. Nó không là gì phi thường cả, nó không là gì đặc biệt cả - bởi
vì đặc biệt là việc tìm kiếm của bản ngã. Nó chỉ bình thường! Không có yêu cầu,
không khao khát về cái gì, không níu bám. Đơn giản, bạn hiện hữu, và bạn hạnh
phúc - hạnh phúc không nguyên nhân nào.
Nhớ lấy điều
này. Đây là khác biệt giữa hạnh phúc và phúc lạc. Hạnh phúc của bạn có nguyên
nhân. Đôi khi một người bạn tới và bạn hạnh phúc. Bạn sẽ hạnh phúc được bao lâu
với người bạn đó? Một vài khoảnh khắc - và thế rồi bạn sẽ hạnh phúc khi người
đó ra đi. Đây là kiểu hạnh phúc gì vậy? Nó có nguyên nhân, và nguyên nhân biến
mất. Chẳng chóng thì chầy bạn trở nên chán ngán và nó biến mất. Phúc lạc là hạnh
phúc không nguyên nhân. Đơn giản như bạn đang hiện hữu, bạn hạnh phúc. Không có
gì để nói về tại sao bạn lại hạnh phúc.
Nhìn vào toàn bộ
sự việc đi. Bạn chưa bao giờ nghĩ tại sao bạn khổ cả - bạn đơn giản khổ. Bất kì
khi nào bạn hạnh phúc, bạn bắt đầu nhìn, “Sao mình hạnh phúc?” Khổ dường như là
tự nhiên; hạnh phúc dường như là cái gì đó không tự nhiên đôi khi mới xảy ra.
Khổ là trạng thái của bạn còn hạnh phúc là khao khát của bạn.
Người đã chứng
ngộ đơn giản hạnh phúc, cũng như bạn đơn giản khổ. Đơn giản hạnh phúc! và chẳng
bao giờ khổ cả. Thậm chí đôi khi chiếc giầy bó chân, người ấy đơn giản sửa nó lại
cho vừa. Điều đó không phải là khổ, nó đơn giản là cái đau thể chất - không thoải
mái, nhưng không phải là khổ. Người ấy đơn giản so lại chân cho đúng - người ấy
đổi giầy, hay người ấy đi chân đất.
Không thoải mái
có thể xảy ra cho người chứng ngộ, nhưng không bao giờ khổ cả - bởi vì làm sao
khổ có thể xảy ra được? Khi không có nguyên nhân cho phúc lạc của người đó, thì
khổ là không thể có được. Không nguyên nhân, bạn không thể phá huỷ nó. Không
nguyên nhân, làm sao bạn có thể lấy nó đi được? Không nguyên nhân, không có cái
đối lập nó. Đây là ananda.
Người Hindu có
một từ, ‘ananda’: phúc lạp cực kì, phúc lạc không nguyên nhân, không bởi lí do
nào cả và không lí nào cả. Đó là lí do tại sao bất kì khi nào ai đó phúc lạc
thì thế giới sẽ coi người đó là điên. Họ sẽ hỏi, “Sao anh lại phúc lạc thế? Sao
anh lại cười?” cứ dường như cười là tội lỗi. Và nếu bạn nói, “Tôi chỉ cười
thôi. Việc tốt lành đến mức phải cười.” Họ không tài nào hiểu được. Với cái cười
của họ nữa, căng thẳng cũng cần phải có - và đây là cơ sở cho mọi chuyện cười.
Tại sao bạn lại
cười khi một câu chuyện cười được kể ra? Điều gì xảy ra trong bạn? Chuyện cười
đó đã làm gì? Nó tạo ra gay cấn. Câu chuyện cứ diễn ra, và bạn trở nên ngày một
gay cấn bên trong hơn, và bạn không thể nào hình dung ra được điều gì sắp xảy
ra. Thế rồi bỗng nhiên có một lối rẽ ngoặt, và sự việc xảy ra đến mức bạn chẳng
bao giờ ngờ rằng nó sẽ xảy ra.
Nếu bạn có thể
dự liệu, điều đó có nghĩa là nếu bạn biết chuyện cười này rồi, sẽ không có tiếng
cười nữa. Bạn đơn giản kể lại, còn câu chuyện cười thì thành tẻ nhạt, bởi vì
gay cấn không được tạo ra. Khi bạn không biết tới câu chuyện cười này, gay cấn
được tạo ra; bạn chờ đợi, bạn trở nên chăm chú - điều gì sẽ xảy ra đây? Và thế
rồi toàn bộ câu chuyện ngoặt đi theo cách mà bạn không thể ngờ được. Gay cấn được
xì ra, bạn cười. Cái cười đó là do gay cấn bị xì ra.
Tại sao dục cho
bạn thích thế? - bởi vì nó là sự căng thẳng. Bạn ăn, bạn thở, năng lượng được tạo
ra, và cuộc sống bao giờ cũng cho bạn nhiều hơn là bạn cần. Cuộc sống là thừa
thãi, cuộc sống là xa hoa, hoàn toàn xa xỉ. Nó chẳng bận tâm gì tới nhu cầu của
bạn cả, nó bao giờ cũng cho bạn nhiều hơn bạn cần.
Năng lượng phụ
đó tích luỹ trong thân thể bạn - đó là điều năng lượng dục là gì. Khi nó tích
luỹ, bạn thấy căng thẳng trong thân thể. Bây giờ căng thẳng đó phát sinh và thế
thì bạn phải xả nó ra. Khi căng thẳng được xả ra bạn cảm thấy sung sướng, thảnh
thơi; bạn có thể đi ngủ.
Nhưng cái mẹo
là ở sự căng thẳng. Cho nên nếu bạn làm tình quá nhiều và căng thẳng không được
tạo ra, thì mọi thứ thành tẻ nhạt - chuyện cười thành tẻ nhạt, không có sung sướng.
Nếu bạn làm tình quá nhiều, bạn sẽ chán ngán với nó, bởi vì nó phụ thuộc không
chỉ vào tình yêu, nó phụ thuộc vào căng thẳng có sẵn.
Nếu bạn làm
tình hàng ngày, năng lượng không tràn ngập. Thế thì sau khi làm tình, thay vì
sung sướng bạn sẽ khổ sở, thất vọng. Cực thích không thể xảy ra bởi vì cực
thích cần nhiều năng lượng hơn là thân thể cần. Nó tràn ngập, cho nên toàn bộ
thân thể rung động cùng nó.
Nhớ lấy, trong
xã hội kìm nén mọi người tận hưởng dục nhiều hơn, bởi vì thậm chí gặp gỡ với vợ
của riêng mình cũng là điều khó thế. Gần như là không thể nào gặp gỡ với vợ người
khác - có biết bao nhiêu rào chắn phải vượt qua để gặp gỡ vợ của riêng mình!
Ở Ấn Độ bạn
không thể nào nhìn vợ mình lúc ban ngày. Một gia đình lớn thế, hàng trăm người
sống với nhau, ngủ với nhau. Đôi khi thậm chí với vợ mình, bạn cũng phải thu xếp
để làm tình. Điều đó là hay, hay theo một cách nào đó, bởi vì căng thẳng cao đến
độ có một cực đỉnh, và thế rồi có thung lũng của thảnh thơi.
Ở phương Tây dục
đã trở thành hoàn toàn tẻ nhạt. Bây giờ chẳng ai tận hưởng dục ở phương Tây -
có quá nhiều về nó. Trước khi tích tụ lại thì bạn đã ném đi năng lượng. Trong
toàn bộ cuộc sống của bạn đây là cách thức hạnh phúc xảy ra: tạo ra căng thẳng,
thế rồi thư thái nó.
Phúc lạc không
phải như vậy. Nó không nguyên nhân. Nó không phải là căng thẳng và xì ra, nó
không liên quan tới căng thẳng và thư thái chút nào - đơn giản là hạnh phúc tới
khi bạn cảm thấy vui vẻ với sự tồn tại, khi bạn cảm thấy bạn chấp nhận. Khi bạn
cảm thấy rằng bạn chấp nhận, bạn bỗng nhiên cảm thấy toàn bộ sự tồn tại chấp nhận
bạn. Thế thì bạn có thể ban phúc cho cái toàn thể, và cái toàn thể ban phúc cho
bạn. Điều đó không nguyên nhân. Nó không thể nào bị lấy đi được. Bạn không thể
làm cho tôi khổ được. Bạn có thể, nhiều nhất, làm cho tôi không thoải mái, có
thế thôi.
Không tồn tại
cái đối lập với phúc lạc, ananda. Nó tuyệt đối không nguyên nhân. Đó là lí do tại
sao nó có thể là vĩnh hằng. Bởi vì một điều có nguyên nhân thì không thể nào
vĩnh hằng được - khi nguyên nhân biến mất thì hiệu quả sẽ biến mất.
Quả thực, việc
chấp nhận chúng một cách đầy đủ là đồng nhất với việc chứng ngộ thực sự.
Người trí huệ cố
gắng theo vô nỗ lực nhưng kẻ ngu xuẩn lại tự xiềng xích mình.
Tất cả mọi mục
tiêu của bạn đều trở thành xiềng xích bạn, chúng trở thành cầm tù, bạn bị nhốt
trong chúng. Và thế thì bạn đau khổ, và thế thì bạn hỏi, “Làm sao được tự do?”
Thoát ra khỏi các mục tiêu và bạn sẽ được tự do! Chẳng có gì khác hơn phải làm
cả. Đừng tạo ra mục tiêu, thế thì không có cầm tù.
Có một pháp,
chân lí, luật, không nhiều; phân biệt nẩy sinh từ nhu cầu níu bám của người dốt
nát.
Tìm kiếm tâm
trí với tâm trí phân biệt là sai lầm lớn nhất trong các sai lầm.
Bạn đang làm gì
khi bạn tạo ra mục tiêu? Ai tạo ra mục tiêu? Tâm trí tạo ra nó, và thế rồi tâm
trí tìm kiếm cách để đạt tới nó. Thế rồi tâm trí phát minh ra các kĩ thuật,
phương pháp, cách thức. Và thế rồi bạn tuân theo những cách thức và phương pháp
đó. Bạn đang làm gì? Bạn đang tuân theo tâm trí, bạn đang đi vòng tròn.
Mục tiêu do tâm
trí tạo ra, phương tiện do tâm trí tạo ra, và tâm trí dẫn bạn đi. Làm sao bạn đạt
tới vô trí bằng tâm trí được?
Và tâm trí là
căng thẳng, bởi vì tâm trí không thể nào được thảnh thơi. Nó phụ thuộc vào các
phía đối lập. Nó nhất định cứ đi vào các cực đoan. Nó có thể kết án, nó có thể
ca ngợi, nhưng nó không thể nào chấp nhận một cách toàn bộ. Và toàn bộ mới là mục
tiêu - nó chỉ có thể tới qua chấp nhận.
Tâm trí không
thể nào chấp nhận được; nó có thể phủ nhận. Và khi nó phủ nhận, nó cảm thấy rất
thoải mái, bởi vì bản ngã: bạn là người phủ nhận. Khi nó chấp nhận, bản ngã cảm
thấy rất tồi tệ - bởi vì khi không có phủ nhận, không tranh đấu, không xung đột,
không đi đâu cả, bạn sẽ làm gì? Dường như chỉ ở đây và bây giờ là vô dụng. Tại
đâu đó khác phúc lạc đang xảy ra, và bạn đang làm gì ở đây?
Tôi đã từng
nghe:
Có lần hai kẻ
vô công rồi nghề đang nghỉ dưới gốc cây. Khung cảnh thật an bình và đẹp đẽ. Một
con suối đang sủi tăm ngay bên cạnh và làm gió mát thổi qua. Một trong hai kẻ
vô công rồi nghề nói với kẻ kia, “Ngay khoảnh khắc này, nếu một thằng cha có
năm mươi nghìn đô la, thì tớ cũng chẳng đổi chỗ cho nó.”
Kẻ kia nói, “Và
nếu nó một trăm nghìn đô la, thì sao?”
Kẻ này nói, “Thế
cũng không đổi.”
Kẻ kia vẫn cứ
nói, “Thế giả sử nó có một triệu đô la?”
Thế là kẻ thứ
nhất trở nên kích động. Anh ta ngồi dậy và nói, “Bây giờ thì khác. Anh nói chuyện
thực đấy chứ!”
Đây là cách tâm
trí diễn ra: tưởng tượng, mơ mộng - và mơ trở thành chuyện thực. Chẳng có ai ở
đó, nhưng bây giờ kích động có đấy.
Nghĩ điều gì đó
và ngay lập tức bạn bị kích động. Thậm chí đến bức tranh phụ nữ khoả thân mà bạn
cũng kích động; do đó mới có nhiều tranh ảnh khiêu dâm đến thế trên thế giới.
Nó chỉ là tranh ảnh mà thôi - đường nét và mầu sắc trên giấy, chẳng gì khác cả.
Không có ai, và bạn biết điều đó rõ lắm, nhưng bạn sẽ dấu bức tranh này với người
khác, và khi bạn một mình thì bạn sẽ suy nghĩ về nó. Bạn đang làm gì? - chuyện
thực.
Tâm trí chỉ là
sự tưởng tượng, nhưng bạn lại bị kích động. Và một khi bạn bị kích động, thì
tâm trí đã bán cho bạn cái gì đó rồi. Và thế thì bạn sẽ vẫn còn khổ sở, bởi vì
tâm trí có thể bán ý tưởng này nhưng không bao giờ có thể cung cấp chất liệu.
Đó là vấn đề: nó không có chất liệu để cung cấp. Nó có thể bán cho bạn ý tưởng
- một nhân viên bán hàng giỏi, nhưng chẳng có cái gì để cung cấp cả. Và vào lúc
bạn tới và bạn hỏi, thì anh ta sẽ cung cấp cho bạn cái gì đó khác.
Tôi đã từng
nghe:
Một người bán
hàng quay trở về với ông chủ mình và nói, “Tôi gặp khó khăn. Mảnh đất kia tôi
đã bán, bây giờ nó là vấn đề. Người này cứ gọi điện cho tôi mãi, bởi vì cả mảnh
đất đó bị phủ dưới gần hai mét nước. Và anh ta nói, “Ông đưa cho cái kiểu đất
gì thế này? Làm sao nhà có thể dựng đứng lên được?” Vậy tôi phải làm gì đây?
Tôi có phải trả lại anh ta tiền và cắt bỏ toàn bộ vấn đề đi không?”
Ông chủ nói,
“Anh là cái kiểu nhân viên bán hàng quái gì thế này? Đem hai xuồng máy tới và
bán chúng cho người ấy!”
Người bán hàng
phải đi bán mọi thứ. Nếu thứ này không có tác dụng, thế thì phải bán thứ gì đó
khác. Và nếu người này bị kích động lần đầu tiên, thì sao lại không cho lần tiếp?
Bạn chỉ cần các thủ đoạn.
Tâm trí cứ bán
cho bạn ý tưởng về tương lai. Nó không thể cung cấp cho bạn bởi vì tương lai chẳng
bao giờ tới cả. Và bất kì khi nào nó tới thì đấy bao giờ cũng là hiện tại. Việc
cung cấp là hiện tại, còn người bán hàng lại nói về tương lai. Việc cung cấp là
ở đây, còn tâm trí lại nghĩ dưới dạng hi vọng, mơ mộng, tưởng tượng.
Chấp nhận thực
tại như bạn đang thế và thế giới đang thế đi. Đừng cố gắng thay đổi điều gì -
và có chứng ngộ. Và thế thì mọi thứ đều thay đổi, bởi vì bây giờ bạn không còn
như cũ nữa. Nếu bạn thay đổi điều gì đó, chẳng có gì thay đổi cả. Nếu bạn chấp
nhận, mọi thứ được biến đổi. Nó trở thành sáng chói lên với ánh sáng chưa biết.
Bỗng nhiên bạn nghe thấy âm nhạc mà bạn chưa hề được nghe trước đây, cái đẹp lộ
ra mà trước đó vẫn còn bị dấu kín. Cánh cửa mở ra, bóng tối biến mất, mặt trời
đã lên.
Nhưng điều đó xảy
ra chỉ khi bạn thoải mái với bản thân mình. Đấy là việc xảy ra, nó không phải
là kết quả của nỗ lực của bạn. Và đừng cảm thấy bất hạnh, bởi vì nếu nó không
phải là kết quả thế thì bạn có thể làm được gì? Cảm thấy hạnh phúc bởi vì vấn đề
không phải ở nỗ lực của bạn. Bạn có thể đạt tới nó ngay chính khoảnh khắc này.
Không cần phải trì hoãn nó.
Hiểu biết là chấp
nhận. Chấp nhận là chứng ngộ. Phật tử - và Tăng Xán này là một Phật tử, một tín
đồ của Phật - có một từ đặc biệt cho việc chấp nhận. Họ gọi nó là tathata. Điều
đó có nghĩa là không phàn nàn, điều đó có nghĩa là không kết án, điều đó có
nghĩa là không ca ngợi. Điều đó có nghĩa đơn giản ‘như mọi vật hiện thế, như
chúng đang vậy’; cách thức như vậy - phản ánh như thế.
Và người ta sống
trong phản ánh như thế. Bất kì cái gì xảy ra, người ta đều sẵn sàng để cho nó xảy
ra. Dù cuộc sống có đi đến đâu, người ta cũng đi với nó. Bất kì cái gì xảy ra
cũng đều tốt. Bạn không tạo ra xung đột, bạn sống cùng với nó. Bạn nổi lên, bạn
không bơi - và bạn không bao giờ bơi ngược dòng. Bạn đơn giản nổi với dòng nước,
và dần dần bạn không biết ai là ai nữa, cái gì là cái gì, ai là dòng nước và ai
là người đã trở thành một phần của dòng nước. Bạn trở thành dòng nước. Đây là
chứng ngộ.
Xem tiếp Chương 7 – Quay về Mục lục